مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت

طوفان های گرد و غبار

در نواحی خشک، نیمه بیابانی و بیابانی به دنبال افزایش سرعت باد به بیش از 8 متر بر ثانیه ذرات ریز محیطی وارد جریان اتمسفر شده و تولید گردوغبار می کنند. در مطالعات گوناگون تعاریف متعددی از طوفان‌های گردوغبار آمده است. سازمان جهانی هواشناسی، طوفان‌های گردوغبار را کاهش دید افقی به کمتر از 1000 متر به دنبال وزش بادهای سطحی و بلند کردن گردوغبار به هوا تعریف می‌کند. نیک لینگ طوفان‌های گردوغبار را کاهش دید افقی به کمتر از 1.6 کیلومتر به دنبال بلند شدن گردوغبار به هوا بیان می‌کند. در کویت، میانگین غلظت روزانه PM10 بیشتر از μg/ m3 200 در کل ایستگاه‌های آلاینده سنجی کشور کویت را به‌عنوان طوفان‌های گردوغبار در نظر می گیرند، هافمن شروع طوفان‌های گردوغبار را با کاهش دید افقی به کمتر از دو هزار متر و افزایش میزان میانگین ساعتی ذرات آئرودینامیکی با قطر کمتر از 10 میکرون به بیش از μg/ m3 200 بیان می‌کند. هم زمان با شروع گردوغبار و طوفان گردوغبار غلظت برخی از فلزات سنگین (سرب ، روی، نیکل، جیوه، کروم، آرسـنیک و کبالت) در اتمسفر افزایش یافته و نتایج آنالیز آزمایشگاهی ذرات ریز طوفان‌های گردوغبار نیز حاکی از آن است که در این ذرات بسته به کانون اصلی طوفان گردوغبار ممکن است عناصـری همچـون منگنز، آلـومینیم، باریم، آهـن، پتاسـیم، منیـزیم، گوگرد، فسفر و سدیم باشد. لذا هنگام طوفان‌های گردوغبار ممکن است انسان‌ها علاوه بر ذرات PM10، در معرض این آلاینده‌ها نیز قرار بگیرند و سلامت انسان‌های در معرض طوفان‌های گردوغبار مورد تهدید بیشتری واقع شود. طوفان‌های گردوغبار برحسب شدت و محیطی که از آن برخواسته اند، ممکن است ذراتی با اندازه‌های مختلف ( بین 500 تا 001/0 میکرومتر) را وارد جریان اتمسفر نمایند. حجم عمده ای این طیف وسیع ذرات در طوفان‌های گردوغبار، در دامنه 10 -1/0 میکرومتر می‌باشند، که برحسب اندازه، می‌توانند وارد راه های هوایی بزرگ ازجمله حنجره، تراشه و راه های هوایی کوچک ازجمله برونش و آلوئول های انسان شوند و اختلالات سلامتی به وجود آورند. به‌طوری که سازمان جهانی بهداشت (WHO) بیان می‌کند سالانه بیش از 4 میلیون نفر به دنبال مواجهه با ذرات معلق هوای آزاد دچار مرگ زودرس شده و نتایج مطالعات همسو نیز مبین این است که طوفان‌های گردوغبار و آلاینده‌های موجود در آن‌ها باعث افزایش مرگ و بیماری‌های مختلف ازجمله: بیماری‌های قلبی- عروقی، تنفسی و مغزی در سرتاسر مناطق تحت تاثیر در جهان می‌شود. لذا با توجه به تغییرات اقلیمی و اثرات آن ازجمله خشکسالی های پی در پی و افزایش درجه حرارت محیط و امواج گرمایی، انتظار می رود طوفان‌های گردوغبار و ذرات آلاینده‌ی موجود در آن‌ها در آینده افزایش پیدا کند