مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت

وقایع کلیدی

• دوره‌های طوفان شن و گردوغبار با افزایش غلظت ذرات معلق به طور مستقیم به آلودگی هوا کمک می‌کنند. در برخی مناطق گردوغبار منبع اصلی آلودگی هوا از ذرات معلق است.
• تخمین زده می‌شود که 25 درصد از انتشار گرد و غبار از فعالیت های انسانی از جمله جنگل زدایی، تخریب زمین، مدیریت ناپایدار زمین، تغییراقلیم و سوء مدیریت آب سرچشمه می گیرد.
• در سطح جهانی، 330 میلیون نفر روزانه در معرض ذرات منتقل شده توسط باد، گاهی اوقات برای هزاران کیلومتر از مناطق مبدا قرار دارند.
• تغییر اقلیم به بیابان‌زایی کمک می‌کند که به نوبه خود ممکن است فراوانی و گسترش طوفان‌های شن و گردوغبار را افزایش دهد. اخیراً، منطقه مدیترانه شرقی سازمان بهداشت جهانی و سایر مناطق شاهد افزایش فراوانی، مدت‌زمان و شدت طوفان‌های شن و گردوغبار بوده‌اند.

طوفان‌های شن و گردوغبار (SDS) خطرات متداولی در مناطق خشک و نیمه‌خشک هستند که مقادیر زیادی از ذرات گردوغبار معدنی معلق در هوا تولید می‌کنند. طوفان‌های شن و گردوغبار تهدیدی جدی و گسترده برای سلامت انسان به شمار می‌آیند و مانع دستیابی به توسعه پایدار در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی می‌شوند. این ذرات که از زمین منشأ می‌گیرند، با اندازه‌ها و ترکیبات مختلف به هوا بلند می‌شوند و طوفان‌هایی ایجاد می‌کنند. این پدیده به‌ویژه در مناطق خشک که پوشش گیاهی کمی دارند یا اصلاً وجود ندارد، مانند بیابان‌ها و اراضی کشاورزی تحت‌تأثیر خشکسالی، رایج است. تأثیرات گسترده آن فراتر از سلامت انسان و کیفیت هوا است، زیرا بر کشاورزی، محیط‌زیست، صنعت، حمل‌ونقل و کیفیت آب نیز تأثیر می‌گذارد.

شواهد علمی فراوانی درباره ارتباط بین گردوغبار بیابانی و طوفان‌های شن با اثرات منفی کوتاه‌مدت بر سلامت وجود دارد، اما هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری در مورد تأثیرات سلامت طوفان‌های شن و گردوغبار، از جمله پروتکل‌های هماهنگ برای ارزیابی قرارگیری در معرض این پدیده، مطالعات بیشتر در مناطق تولیدکننده گردوغبار و همچنین اثرات بلندمدت سلامت وجود دارد.

تأثیرات سلامتی

طوفان‌های شن و گردوغبار با افزایش غلظت ذرات معلق به طور مستقیم به آلودگی هوا کمک می‌کنند. در برخی مناطق گردوغبار منبع اصلی آلودگی هوا از ذرات معلق است. این رویدادهای گردوغبار یک نگرانی روبه‌رشد محیطی و بهداشت عمومی، عمدتاً برای بیماری‌های تنفسی و قلبی عروقی را تشکیل می‌دهند. آنها به دلیل تأثیر آنها بر کیفیت هوا، بسیاری از مناطق جهان را، چه در نزدیکی یا هزاران کیلومتر دور از بیابان‌ها یا منابع انتشار گردوغبار، تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.

جامعه بهداشتی اغلب از اصطلاح "گردوغبار صحرا" برای درنظرگرفتن اثرات سلامتی گردوغبار معدنی در هوا استفاده می‌کند، اما همه گردوغبار معدنی موجود در هوا از بیابان‌ها نمی‌آیند. به‌عنوان‌مثال، هنگامی که خاک معدنی از مزارع شخم زده یا زمین‌های بدون پوشش گیاهی برداشته می‌شود، تهدیدات قابل‌توجهی برای سلامتی وجود دارد که می‌تواند در آب‌وهوای معتدل یا حتی مرطوب رخ دهد.

نحوه رسیدگی به اثرات طوفان‌های شن و گردوغبار (SDS) بر سلامتی

گردوغبار موجود در هوا به مرزهای جغرافیایی محدود نمی‌شود و بنابراین نیاز به همکاری منطقه‌ای بین کشورها برای رسیدگی به این مشکل دارد. به‌عنوان یک پدیده جهانی که مناطق خاصی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، به دلیل دشواری در توصیف مواجهه و شواهد محدود در مورد اثرات بلندمدت آن بر سلامت، چالشی برای بخش بهداشت است. همچنین شکافی بین شواهد بهداشتی در مناطق منتشرکننده غبار و مناطق گیرنده وجود دارد، زیرا رویدادهای گردوغبار صحرا اغلب شامل حمل‌ونقل دوربرد در فواصل دور (بیش از 1000 کیلومتر) است. بیشتر مطالعات بهداشتی مرتبط با حوادث طوفان‌های شن و گردوغباردر کشورهای با درآمد بالا در مناطق گیرنده رخ می دهد.

در حال حاضر، پاسخ دولت‌ها بر اساس آگاهی از اثرات کوتاه‌مدت سلامت، سیستم‌های هشدار اولیه محدود و ارائه اطلاعات به گروه‌های آسیب‌پذیر در زمان واقعی و همچنین تأثیر بازدیدهای اضطراری است. طوفان‌های شن و گردوغبار نیز یک موضوع مهم فرامرزی هستند. گرچه گردوغبار معدنی نزدیک به زمین می‌ماند، اما وقتی که کیلومترها در جو بلند می‌شود، می‌تواند مسافت قابل‌توجهی را طی کند. به‌عنوان‌مثال می‌توان از گردوغبار صحرای صحرا که اغلب به دریای کارائیب می‌رسد و غبار از شمال غرب آسیا که اغلب به شبه‌جزیره کره و ژاپن می‌رسد، اشاره کرد.

در آینده نیاز به تقویت همکاری بین دانشمندان پزشکی و محیط‌زیست برای بررسی ارزیابی بهتر قرارگرفتن در معرض، کسر اندازه گردوغبار و ترکیب شیمیایی خاص وجود دارد. بخش سلامت همچنین باید شکاف‌های دانش و پاسخ به اثرات سلامتی گردوغبار بیابان را در درازمدت برطرف کند و به تقویت همکاری با نهادهای دولتی مناسب برای ارائه پاسخ به‌موقع و مؤثر بهداشت عمومی ادامه دهد. علاوه بر این، تحقیقات مشترک و چند کشوری - برای اثرات سلامت کوتاه‌مدت و بلندمدت طوفان‌های شن و گردوغبار و همچنین اثرات هم‌افزایی قرارگرفتن در معرض گرما و ذرات معلق، برای محافظت از سلامت عمومی بسیار مهم است.

پاسخ سازمان جهانی بهداشت

تدوین رهنمودهای هنجاری برای سیاست‌گذاران

سازمان جهانی بهداشت نقش مهمی در توسعه دستورالعمل‌ها و توصیه‌های هنجاری برای رسیدگی به اثرات بهداشتی طوفان‌های شن و گردوغبار ایفا می‌کند. سازمان جهانی بهداشت تشخیص می‌دهد که قرارگرفتن در معرض گردوغبار معدنی بادی می‌تواند اثرات مضری بر سلامت انسان داشته باشد و هدف آن ارائه دستورالعمل‌های مبتنی بر شواهد برای محافظت از جمعیت در برابر این خطرات است. اثرات طوفان‌های شن و گردوغبار بر سلامت در دستورالعمل کیفیت هوای سازمان جهانی بهداشت در سال 2021 مورد بحث قرار گرفته است و عناصر راهنمایی در قالب یک بیانیه عملکرد خوب ارائه شده است.

ترکیب شواهد برای اطلاع‌رسانی سیاست

سازمان جهانی بهداشت از طریق کمیسیون یک گروه تحقیقاتی که تخصص آنها در دستورالعمل‌های کیفیت هوا یا سایر گزارش‌های فنی است، درگیر پیشرفت دانش فعلی در مورد طوفان‌های شن و گردوغبار و ارتباط آنها با سلامت عمومی است.

تشکیل گروه‌های تخصصی میان‌رشته‌ای در زمینه گردوغبار بیابانی و سلامت
در سال ۲۰۲۱، سازمان جهانی بهداشت اولین گروه تخصصی خود را با تمرکز بر آلودگی هوا و سلامت، تحت عنوان "گروه مشورتی فنی آلودگی هوا و سلامت جهانی" (GAPH-TAG) تأسیس کرد. یکی از زیرگروه‌های آن، "گروه کاری تخصصی در مورد گردوغبار بیابانی و سلامت" به جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل شواهد مربوط به تأثیرات بهداشتی کوتاه‌مدت و بلندمدت گردوغبار بیابانی، ارائه راهنمایی در زمینه ارزیابی هماهنگ قرارگیری در معرض گردوغبار بیابانی و نظارت بر اثرات بهداشتی، ارزیابی اجرای بیانیه‌های بهترین شیوه‌های فعلی ارائه‌شده در راهنمای کیفیت هوای سازمان جهانی بهداشت، و تقویت توصیه‌های هنجاری آینده می‌پردازد.

تقویت ظرفیت‌های سازمانی از طریق آموزش و تعلیم
سازمان جهانی بهداشت باهدف افزایش توانمندی بخش سلامت برای مشارکت مؤثر در مسائل بهداشتی، اقدام به ظرفیت‌سازی کرده است. این اقدامات شامل همکاری بین‌بخشی برای حمایت از شهرها، مناطق و کشورها جهت تولید اطلاعات مرتبط، معنادار و قابل‌اجرا در زمینه تأثیرات بهداشتی، اقتصادی و اقلیمی محیط‌های شهری و روستایی است.

ترویج همکاری‌های بین‌بخشی و بین سازمانی
سازمان جهانی بهداشت با سازمان‌های بین‌المللی مانند سیستم هشدار و ارزیابی طوفان‌های شن و گردوغبار سازمان جهانی هواشناسی (نقشه‌های پیش‌بینی) همکاری نزدیکی دارد. همچنین، این سازمان هدایت گروه کاری سلامت در ائتلاف سازمان ملل برای مقابله با طوفان‌های شن و گردوغبار (SDS) را بر عهده دارد تا استدلال‌ها و ابزارهای مرتبط با سلامت را در برنامه‌های عملیاتی ادغام کند و پاسخی به‌موقع به تهدیدات بهداشتی ارائه دهد. هدف ائتلاف، از جمله اهداف دیگر، ترویج و هماهنگی پاسخ مشترک سیستم سازمان ملل متحد به طوفان‌های شن و گردوغبار در مقیاس محلی، منطقه‌ای و جهانی است و از انجام اقدامات یکپارچه و منسجم اطمینان حاصل می‌کند. این ائتلاف در سال 2018 تشکیل شد و نقطه عطف مهمی در همکاری های بین المللی و اذعان به نیاز به هماهنگی بهتر بین نهادهای بین المللی، چندجانبه و بین دولتی بود.

References

1. World Meteorological Organization. “New sand and dust forecast website launched. 2022. https://wmo.int/media/news/new-sand-and-dust-forecast-website-launched