مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت

مقدمه: در یک بررسی که در مجله *Nature Reviews Earth & Environment* منتشر شده است، دانشمندان   نشان داده‌اند که آئروسل‌های معدنی گردوغبار (ذرات ریز سنگی معلق در جو) نقشی بسیار بزرگ‌تر از آنچه قبلاً تصور می‌شد در شکل‌دهی به اقلیم زمین ایفا می‌کنند. این مسافران خاک‌آلود که از بیابان‌های بادخیز صحرای آفریقا، آسیا و دیگر مناطق زاده شده‌اند، نه‌تنها برای کیفیت هوا مزاحم نیستند، بلکه بازیگران کلیدی در تعادل انرژی سیاره‌اند و بر همه چیز از ابرها گرفته تا یخچال‌ها و حتی اکوسیستم‌های اقیانوسی تأثیر می‌گذارند.

جهانی پر از رقص گردوغبار را تصور کنید: هر سال حدود ۲۶ میلیون تن از این ذرات، عمدتاً از شمال آفریقا و آسیا، جو را پر می‌کنند و گردوغبار را به قهرمان سنگین‌وزن آئروسل‌ها از نظر جرم تبدیل می‌کنند. این ذرات در محل خود نمی‌مانند. آن‌ها هزاران کیلومتر سفر می‌کنند، به‌طوری‌که توده‌های گردوغبار آفریقایی اقیانوس اطلس را طی کرده و به قاره آمریکا می‌رسند. در این مسیر، گردوغبار با نور خورشید و گرما تعامل می‌کند، ابرها را پراکنده می‌سازد، برف را تیره می‌کند و حتی اقیانوس‌ها را با مواد مغذی بارور می‌کند و شبکه‌ای پیچیده از اثرات اقلیمی ایجاد می‌کند.

این مطالعه تخمین می‌زند که اثر کلی گردوغبار خنک‌سازی اندک سیاره است، با اثر تابشی حدود -۰.۲ وات بر مترمربع، اگرچه عدم قطعیت زیاد است. این خنک‌سازی از پراکندگی نور خورشید به فضا ناشی می‌شود که بر اثرات گرمایشی آن، مانند جذب گرما یا کاهش ابرهای بازتابنده، غلبه می‌کند. اما داستان جذاب‌تر می‌شود: از دوران پیش صنعتی تاکنون، سطح گردوغبار جهانی افزایش‌یافته است، عمدتاً به دلیل افزایش انتشار از آسیا و شمال آفریقا که نتیجه فعالیت‌های انسانی مانند کشاورزی و تغییر کاربری زمین است. این افزایش گردوغبار نیرویی خنک‌کننده به میزان -۰.۰۷ وات بر مترمربع ایجاد کرده و تا حدی گرمایش گلخانه‌ای را خنثی کرده است عاملی که مدل‌های اقلیمی کنونی اغلب از آن غافل‌اند و پیش‌بینی‌ها را منحرف می‌کنند.

تأثیر گردوغبار داستانی از تضادهاست. این ماده با پراکندگی نور خورشید بر فراز اقیانوس‌های تیره خنک می‌کند، اما وقتی گرما را بر فراز بیابان‌ها یا برف‌های روشن جذب می‌کند، گرمایش ایجاد می‌کند. گردوغبار ابرها را بارور می‌کند، گاهی آن‌ها را روشن‌تر و پایدارتر می‌سازد، اما می‌تواند ابرهای سیروس در ارتفاعات بالا را نازک‌تر کرده و سیاره را بیشتر خنک کند. وقتی گردوغبار روی برف می‌نشیند، سطوح را تیره می‌کند و ذوب را در مکان‌هایی مانند کوه‌های راکی یا فلات تبت تسریع می‌بخشد و بازخورد گرمایشی ایجاد می‌کند. در همین حال، گردوغبار آهن را به اقیانوس‌های گرسنه مواد مغذی می‌رساند، رشد پلانکتون‌ها را تقویت کرده و CO₂ را از هوا جذب می‌کند. فرایندی که با افزایش گردوغبار و آلودگی از قرن نوزدهم تشدید شده و اثر خنک‌کننده‌ای به میزان -۰.۱۲ وات بر مترمربع ایجاد کرده است.

نتیجه گیری: بااین‌حال، آینده گردوغبار مبهم است. مدل‌های اقلیمی در مورد افزایش یا کاهش گردوغبار اختلاف‌نظر دارند، زیرا این امر به عواملی پیچیده؛ مانند الگوهای باد، بارش و کاربری زمین توسط انسان بستگی دارد. این عدم قطعیت، همراه با بازنمایی ضعیف گردوغبار در مدل‌ها، به این معناست که ما قطعه‌ای حیاتی از پازل اقلیمی را گم کرده‌ایم. محققان خواستار اقدام فوری  در داده‌های ماهواره‌ای بهتر، مدل‌های بهبودیافته گردوغبار و مطالعات عمیق‌تر درباره تأثیرات منطقه‌ای گردوغبار، به‌ویژه در نقاط حساس مانند قطب شمال یا آمازون هستند. این مطالعه یک زنگ بیدارباش است. گردوغبار فقط خاک نیست، بلکه عاملی تأثیرگذار بر اقلیم با دامنه‌ای جهانی است. با نادیده‌گرفتن افزایش تاریخی آن، ما قدرت خنک‌کننده‌اش را دست‌کم گرفته‌ایم که می‌تواند درک ما از حساسیت اقلیمی را منحرف کند. در حالی که با جهانی در حال گرم‌شدن روبرو هستیم، کشف اسرار این ذرات ریز می‌تواند کلید پیش‌بینی‌های دقیق‌تر اقلیمی و استراتژی‌های هوشمندانه‌تر برای مقابله با تغییرات باشد. بیابان‌ها در حال سخن‌گفتن‌اند و زمان آن رسیده که گوش کنیم.

Reference :Kok, J.F., Storelvmo, T., Karydis, V.A. et al. Mineral dust aerosol impacts on global climate and climate change. Nat Rev Earth Environ 4, 71–86 (2023). https://doi.org/10.1038/s43017-022-00379-5